Neerlandistiekdagen 2025: homofone werkwoorden voor gereduceerd voornaamwoord 'je'
Aanstaande donderdag en vrijdag, 3 en 4 april 2025, vinden de Neerlandistiekdagen plaats aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daar presenteren mijn student-assistent Mette Rebel en ik de resultaten van een door Digital Humanities gefinancierd onderzoek naar spelfouten bij homofone werkwoorden voor het gereduceerd bezittelijk en persoonlijk voornaamwoord je; kort gezegd het verschil tussen 'Word je piloot?' en 'Wordt je broer piloot?' Hieronder vind je het abstract.
Hoewel de regels betrekkelijk simpel zijn, blijft werkwoordspelling voor velen een worsteling (Sandra, Frisson & Daems, 1999). Leerlingen en studenten presteren ondermaats en ook docenten in zowel het basis- als voortgezet onderwijs hebben de spellingregels niet genoeg in de vingers, hoewel deze groepen het erover eens zijn dat correcte grammatica en spelling van belang zijn (Coppen, 2009, p. 236). Volgens Borsten en Jongenelen (2012) neemt het aantal spelfouten bij werkwoorden weliswaar af naargelang het schoolniveau stijgt, maar blijft de spelling van homofone werkwoorden voor het gereduceerde voornaamwoord je, ook bij de beste spellers uit 6 vwo, een probleemcategorie. Het voornaamwoord je kan in deze zinnen immers de zwakke vorm van zowel het persoonlijk voornaamwoord jij zijn (‘Wellicht word je/jij piloot’), als van het bezittelijke voornaamwoord jouw (‘Wellicht wordt je/jouw broer piloot’; zie ook Odijk, 2003, pp. 16-18), met een verschil in spelling tot gevolg.
In deze bijdrage onderzoeken we dit nog weinig empirisch benaderde probleem aan de hand van twee vragen. De eerste vraag is in hoeverre er een associatie bestaat tussen spelfouten in homofone werkwoorden en de twee functies van het gereduceerd voornaamwoord je. De tweede vraag luidt in hoeverre er een correlatie bestaat tussen leerjaar en aantal gemaakte spelfouten bij dit verschijnsel. Daartoe vergeleken we in een grootschalige data-analyse (zie ook Reuneker & Dunning, 2023; Reuneker, 2024) de werkwoordspelling van leerlingen. Homofone werkwoorden die voorafgaan aan je blijken inderdaad een probleemcategorie. Op basis van de beschikbare literatuur en een kwantitatieve analyse trekken we een conclusie en formuleren we concrete aanbevelingen voor taaladviesdienst en -onderwijs.
Zie het gehele abstract inclusief referenties op https://www.reuneker.nl/files/papers/rebel_reuneker_neerlandistiekdagen_2025.pdf.
Wellicht tot donderdag en vrijdag bij de Neerlandistiekdagen!
Tijdschrift voor Taalbeheersing: Engelse leenwerkwoorden en de invloed van stameinde en werkwoordstijd op spelfouten
Zojuist is het nieuwe nummer van Tijdschrift voor Taalbeheersing verschenen, met daarin een aantal artikelen naar aanleiding van de VIOT 2024-conferentie. Ook het artikel over het onderzoek waarover mijn lezing Engelse leenwerkwoorden en de invloed van stameinde op spelfouten ging, staat erin en is (open access) te raadplegen via 10.5117/TVT2023.01.002.REUN.
'Engelse leenwerkwoorden en de invloed van stameinde en werkwoordstijd op spelfouten' in Tijdschrift voor Taalbeheersing 46(1)
Grote Taaldag 2025: Spelfouten bij de gebiedende wijs
Aanstaande vrijdag, 31 januari, vindt De Grote Taaldag 2025 plaats aan de Universiteit Utrecht. Daar presenteren mijn student-assistent Franka Hogewoning en ik resultaten van een door Digital Humanities gefinancierd onderzoek naar Spelfouten bij de gebiedende wijs in het voortgezet onderwijs. Hieronder vind je het abstract.
Een merkwaardig soort pv [persoonsvorm]’ noemt Van den Toorn (1984, p.12) de gebiedende wijs, die geschreven wordt als de stam van het werkwoord (cf. Broekhuis, Corver & Vos, 2015, p. 87), zoals in (1).
(1) Bied hun een drankje aan.
Een werkwoord als bieden kent in de tegenwoordige tijd verschillende spellingen bij eenzelfde uitspraak (ik bied, jij/hij biedt) en eerder onderzoek laat zien dat dergelijke homofone werkwoorden zelfs bij geoefende spellers fouten veroorzaken (Sandra et al., 2001).
Aangezien bij de gebiedende wijs geen onderwerp zichtbaar is, verwachten wij in deze categorie meer spelfouten bij homofone werkwoorden (stam+t i.p.v. stam) dan bij andere homofone persoonsvormen, een effect dat mogelijk beïnvloed wordt door concurrentie van zinsinitiële persoonsvormen voorafgaand aan je, zoals in (2), en, wellicht in afnemende mate, de archaïsche meervoudsimperatief, zoals in (3).
(2) Bied je/biedt je broer hun een drankje aan?
(3) Komt allen tezamen.
In deze lezing vergelijken we op basis van een grootschalige data-analyse (zie Reuneker & Dunning, 2023) spelfouten bij de gebiedende wijs met die bij overige homofone persoonsvormen. We laten zien dat middelbareschoolleerlingen op elk niveau meer moeite hebben met de gebiedende wijs dan met andere persoonsvormen, hoewel havo- en vwo-leerlingen de vorm steeds beter onder de knie krijgen.
Zie het abstract inclusief referenties op https://www.reuneker.nl/files/papers/hogewoning_reuneker_grote_taaldag_2025.pdf.
Wellicht tot vrijdag bij De Grote Taaldag!
Geshopt tot je dropt. Het spellen van werkwoorden uit het Engels
In het november-decembernummer van Onze Taal schreef ik een stuk over de spelling van leenwerkwoorden uit het Engels, zoals shoppen, stressen en instaën. Wil je weten hoe je zulke woorden correct spelt en voor welke valkuilen je moet oppassen? Bestel het nummer dan op https://onzetaal.nl/tijdschrift/06-2024!
Dank aan de redactie van Onze Taal voor de samenwerking en aan Flos Vingerhoets (of het is nou Vingerhoedts?) voor de prachtige illustratie bij het stuk.
Spellingsalternatieven
Momenteel wordt er gewerkt aan de mogelijkheid om oefeningen op te nemen met meer dan een goed antwoord. Onlangs zijn namelijk spellingsalternatieven bij Engelse leenwerkwoorden opgenomen in de officiële spelling op Woordenlijst.org. Zo is in 2023 naast de vorm googel ook de vorm google opgenomen (zie 'variant "googlen"').
Googelen en googlen op Woordenlijst.org
In de huidige opzet van Gespeld wordt echter steeds uitgegaan van slechts een correcte vorm. Naar alle waarschijnlijkheid is de wijziging aan de website aan het einde van september 2024 gereed.
Letter en Geest-lezing: Die vermaledijde dt: werkwoordspelling geüpdatet
De tweede lezing in de nieuwe najaarsreeks van Letter en Geest: Neerlandistiek in Leiden wordt gegeven door dr. Alex Reuneker. De titel van zijn lezing luidt: 'Die vermaledijde dt: werkwoordspelling geüpdatet’.
Letter en Geest: Neerlandistiek in Leiden
We instaën en gamen er flink op los. Je updatet een tekst nadat je een passage deletete en na al dat werk wordt er in het weekend gepartyd. Engelse woorden hebben ons dagelijks taalgebruik flink verandert. Of is het toch veranderd? Waarom blijven, ook bij Nederlandse werkwoorden, die beruchte d's en t's toch zo'n bron van ellende? Er doen veel mythes de ronde: een normale spelfout wordt vaak hoogstens als slordigheid aangemerkt, maar een dt-fout zou al snel een gebrek aan inzicht of zelfs intelligentie verraden.
In deze Letter en Geest-lezing laat neerlandicus en taalkundige Alex Reuneker samen met zijn student-assistent Mette Rebel verschillende mogelijke oorzaken van dt-fouten de revue passeren. Is er bijvoorbeeld een relatie met opleidingsniveau? Lokt 'Wordt je broer piloot?' meer of juist minder fouten uit dan 'Word je piloot?' Maken middelbareschoolleerlingen nu echt zo veel fouten bij de gebiedende wijs ('Word lid!')? En hoe zit het nu eigenlijk met al die werkwoorden die we uit het Engels lenen? Voor wie zelf ook weleens twijfelt, frissen we de regels op een speelse manier nog even op.
Alex Reuneker is als universitair docent verbonden aan het Leiden University Centre for Linguistics en hij geeft daar colleges over argumentatie, taalkunde en statistiek. Met behulp van digitale methoden onderzoekt hij argumentatie met voorwaardelijke constructies ('als-dan-zinnen'). Hij publiceert over het Nederlands in pop- en hiphopteksten en daarnaast onderzoekt hij met behulp van de website Gespeld.nl welke factoren een rol spelen in het maken van fouten in de werkwoordspelling. Mette Rebel is masterstudent Nederlandse Taal en Cultuur aan de Universiteit Leiden en onderzocht als student-assistent werkwoordspelling bij middelbareschoolleerlingen.
Meer informatie/inschrijven op https://www.universiteitleiden.nl/agenda/2024/10/die-vermaledijde-dt-werkwoordspelling-geupdatet.
Storing e-mail-provider voorbij
Door een technische storing, die uiteindelijk niet bij de e-mail-provider bleek te liggen, werden er geen mails verstuurd. Het probleem is inmiddels opgelost. Bedankt voor het geduld.
Photo by Thanhy Nguyen on Unsplash
Storing e-mail-provider
Door een storing bij de e-mail-provider worden de dagelijkse e-mails helaas niet verstuurd. Ook mails via het contactformulier worden niet verstuurd. Er wordt aan een oplossing gewerkt. In de tussentijd kun je wel gewoon oefenen op de site en blijft Gespeld bereikbaar door een e-mail te sturen aan info@gespeld.nl.
Foto: Thomas Jensen op Unsplash
Onderwijsfonds van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 2024
Onlangs is mijn aanvraag voor het Onderwijsfonds van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 2024 gehonoreerd! Met het toegekende bedrag zullen door studenten korte animaties worden gemaakt waarin specifieke categorieën in de werkwoordspelling in heldere en toegankelijke taal worden uitgelegd, zoals beschreven in het onderstaande stuk uit de aanvraag.
De oefeningen [op Gespeld] worden dagelijks door honderden leerlingen en studenten gemaakt, maar de eerdergenoemde feedback wordt slechts in beperkte mate gelezen. Deze aanvraag richt zich daarom op het vergroten van het leereffect bij de genoemde doelgroep door de ontwikkeling van vijftien korte kennisclips (één per oefencategorie, zoals ‘gebiedende wijs’ of ‘leenwerkwoord verleden tijd’) die de feedback op een aantrekkelijke en laagdrempelige manier aanbieden.
Veel dank aan de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde voor deze mooie subsidie. Ben je student in de richting animatie, vormgeving of een aanverwante richting en heb je interesse, neem dan zeker even contact op!
Digital Humanities-subsidie 2023-2024
Onlangs heb ik de Digital Humanities Small Grant 2023-2024 ontvangen van het Leiden University Centre for Digital Humanities (LUCDH). Met deze subsidie kan ik twee student-assistenten aanstellen om deel te nemen aan een onderzoeksproject waarbij de gegevens van Gespeld worden gebruikt, zoals beschreven staat in onderstaand uittreksel uit het subsidievoorstel.
In dit interdisciplinaire project, waarin de disciplines Nederlandse taalkunde en Digital Humanities worden gecombineerd, zullen twee student-assistenten beschikbare literatuur over de Nederlandse werkwoordspelling lezen en methodologieën uit het domein van Digital Humanities gebruiken om een dataset van 6 miljoen antwoorden bij oefeningen werkwoordspelling te onderzoeken die sinds 2013 zijn verzameld via de non-profit website Gespeld .
Ik ben Digital Humanities dankbaar en ik kijk ernaar uit om samen met twee studenten aan het project te werken. Ik hoop onze kennis van fouten in de Nederlandse werkwoordspelling te vergroten met behulp van datagestuurde technieken en big-data-statistieken.