Oefeningen maken voor Gespeld (Rowan in 't Veen)
Hallo, mijn naam is Rowan in 't Veen en ik heb de laatste maanden meegeholpen aan het verzinnen van de opgaven waarmee jullie hier op Gespeld oefenen. Toen ik als eerstejaarsstudent Nederlandse Taal en Cultuur in Leiden werd gevraagd om iets met werkwoordspelling te doen, schoot er -- denkende aan mijn Goed gebekt-handboek van de middelbare school -- instinctief een rilling langs mijn ruggengraat. Toch besloot ik mee te doen, vooral omdat het iets nieuws toevoegde aan mijn studie. Het zal een hoop mensen verrassen, maar je krijgt eigenlijk niet zo veel grammatica wanneer je Nederlands studeert. En wat bleek het een goede keuze! Ik heb met dit werk niet alleen anderen geholpen met leren, maar bovenal mijzelf. Toen ik aan het begin van dit alles een oefening deed, ging meteen de helft fout. Dat vond ik ietwat gênant voor een student Nederlands. Ondertussen ben ik veel bewuster bezig met werkwoordspelling en denk ik meerdere keren per dag dat een bepaalde zin zelfs interessante werkwoordspelling bevat. Misschien is dat ook wel een beetje gênant?
Je merkt het vast niet wanneer je enkel oefent, maar Gespeld telt zestien verschillende soorten werkwoordscategorieën die allemaal terug moeten komen in de opgaven van iedere week. De actualiteit was mijn inspiratiebron, dus nieuwsartikelen werden de zoekplaten waar ik iedere week niet één, maar tenminste zestien Waldo’s zou vinden.
Op zoek naar Waldo
Ik ging tekeer op de site van de NOS als een kind op een tijdschrift tijdens handvaardigheid en als de zinnen niet paste, paste ik ze aan. Zo vormde zich zoekend, knippend en plakkend iedere week weer een nieuwe reeks krantenknipsels waar jullie nu mee kunnen oefenen. Gelukkig bevatten deze -- anders dan die van een kind op de basisschool -- (meestal) geen spelfouten.
Zelf heb ik door dit werk als student-assistent geleerd minder slordig te zijn. Meerdere keren ben ik gewezen op een vergeten n bij een meervoudsvorm en ook ik kon er niet aan ontkomen op zijn tijd zelf een dt-fout te maken. Zo schreef ik voor een opdracht 'Zoiets houd je misschien nog tot laat in de nacht wakker', terwijl het onderwerp natuurlijk zoiets is en houdt hier met een t aan het einde moet. Ik moest per se een zin met je als onderwerp na de persoonsvorm verzinnen, waarbij je géén t aan de stam plakt en zo viel ik dus zelf in de val die ik voor jullie probeerde te strikken. Nu let ik beter op tijdens het schrijven en merk ik zelfs dat het spellen langzamerhand weer automatisch in één keer goed gaat. Tenminste, vaker in één keer. Het maken van deze opdrachten heeft mij erg geholpen en ik hoop dat ze jullie ook zullen helpen!
Verschenen in DuJAL: Tussen jij en jouw
Zojuist is het artikel 'Tussen jij en jouw: De spelling van homofone werkwoorden voor het gereduceerde bezittelijke en persoonlijke voornaamwoord je' dat ik samen met mijn voormalig student-assistent Mette Rebel schreef verschenen in Dutch Journal of Applied Linguistics (DuJAL).
'Tussen jij en jouw: De spelling van homofone werkwoorden voor het gereduceerde bezittelijke en persoonlijke voornaamwoord je' in DuJAL
Voor het artikel inventariseerden we de aandacht die het wettelijk kader Nederlands en methoden voor het voortgezet onderwijs aan deze kwestie besteden. We voerden kwantitatieve analyses uit op bijna een half miljoen werkwoordsvervoegingen van leerlingen om een mogelijke associatie te toetsen tussen spelfouten in homofone werkwoorden en de twee functies van het gereduceerde voornaamwoord je, waarbij we leerniveau en leerjaar als mogelijke factoren onderzochten.
Uit de resultaten blijkt dat homofone werkwoorden die voorafgaan aan je inderdaad significant meer spelfouten opleveren dan andere homofone werkwoorden. Op basis van dit resultaat formuleren we concrete aanbevelingen voor het wettelijke kader, voor onderwijsmethoden en het onderwijs in Nederlandse werkwoordspelling.
Op https://doi.org/10.51751/dujal19421 kun je het hele artikel gratis (open access) lezen.
Binnenkort in Tekstblad: Welke spelfouten maken zelfs ervaren schrijvers?
Binnenkort, zo na de zomer, verschijnt in het aankomende nummer van Tekstblad een nieuw artikel dat ik schreef op basis van (uiteraard anonieme) Gespeld-data: 'Welke spelfouten maken zelfs ervaren schrijvers?' Hieronder vind je alvast de inleiding.
Word lid of wordt lid? Verhuist of verhuisd? Ik stres of ik stress? En hoe schrijf je de verleden tijd van leasen? Onderzoek laat zien dat fouten in de werkwoordspelling onder andere veroorzaakt worden door homofone (gelijkklinkende) werkwoordsvormen en door tijdsdruk. Niet alleen mensen die spelling überhaupt moeilijk vinden maken ze; ook voor ervaren taalgebruikers liggen ze op de loer, zeker wanneer de deadlines naderen. Waar moet je als ervaren speller op letten?
Zie ook de website van Tekstblad.
Neerlandistiekdagen 2025: homofone werkwoorden voor gereduceerd voornaamwoord 'je'
Aanstaande donderdag en vrijdag, 3 en 4 april 2025, vinden de Neerlandistiekdagen plaats aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daar presenteren mijn student-assistent Mette Rebel en ik de resultaten van een door Digital Humanities gefinancierd onderzoek naar spelfouten bij homofone werkwoorden voor het gereduceerd bezittelijk en persoonlijk voornaamwoord je; kort gezegd het verschil tussen 'Word je piloot?' en 'Wordt je broer piloot?' Hieronder vind je het abstract.
Hoewel de regels betrekkelijk simpel zijn, blijft werkwoordspelling voor velen een worsteling (Sandra, Frisson & Daems, 1999). Leerlingen en studenten presteren ondermaats en ook docenten in zowel het basis- als voortgezet onderwijs hebben de spellingregels niet genoeg in de vingers, hoewel deze groepen het erover eens zijn dat correcte grammatica en spelling van belang zijn (Coppen, 2009, p. 236). Volgens Borsten en Jongenelen (2012) neemt het aantal spelfouten bij werkwoorden weliswaar af naargelang het schoolniveau stijgt, maar blijft de spelling van homofone werkwoorden voor het gereduceerde voornaamwoord je, ook bij de beste spellers uit 6 vwo, een probleemcategorie. Het voornaamwoord je kan in deze zinnen immers de zwakke vorm van zowel het persoonlijk voornaamwoord jij zijn (‘Wellicht word je/jij piloot’), als van het bezittelijke voornaamwoord jouw (‘Wellicht wordt je/jouw broer piloot’; zie ook Odijk, 2003, pp. 16-18), met een verschil in spelling tot gevolg.
In deze bijdrage onderzoeken we dit nog weinig empirisch benaderde probleem aan de hand van twee vragen. De eerste vraag is in hoeverre er een associatie bestaat tussen spelfouten in homofone werkwoorden en de twee functies van het gereduceerd voornaamwoord je. De tweede vraag luidt in hoeverre er een correlatie bestaat tussen leerjaar en aantal gemaakte spelfouten bij dit verschijnsel. Daartoe vergeleken we in een grootschalige data-analyse (zie ook Reuneker & Dunning, 2023; Reuneker, 2024) de werkwoordspelling van leerlingen. Homofone werkwoorden die voorafgaan aan je blijken inderdaad een probleemcategorie. Op basis van de beschikbare literatuur en een kwantitatieve analyse trekken we een conclusie en formuleren we concrete aanbevelingen voor taaladviesdienst en -onderwijs.
Zie het gehele abstract inclusief referenties op https://www.reuneker.nl/files/papers/rebel_reuneker_neerlandistiekdagen_2025.pdf.
Wellicht tot donderdag en vrijdag bij de Neerlandistiekdagen!
Tijdschrift voor Taalbeheersing: Engelse leenwerkwoorden en de invloed van stameinde en werkwoordstijd op spelfouten
Zojuist is het nieuwe nummer van Tijdschrift voor Taalbeheersing verschenen, met daarin een aantal artikelen naar aanleiding van de VIOT 2024-conferentie. Ook het artikel over het onderzoek waarover mijn lezing Engelse leenwerkwoorden en de invloed van stameinde op spelfouten ging, staat erin en is (open access) te raadplegen via 10.5117/TVT2023.01.002.REUN.
'Engelse leenwerkwoorden en de invloed van stameinde en werkwoordstijd op spelfouten' in Tijdschrift voor Taalbeheersing 46(1)
Grote Taaldag 2025: Spelfouten bij de gebiedende wijs
Aanstaande vrijdag, 31 januari, vindt De Grote Taaldag 2025 plaats aan de Universiteit Utrecht. Daar presenteren mijn student-assistent Franka Hogewoning en ik resultaten van een door Digital Humanities gefinancierd onderzoek naar Spelfouten bij de gebiedende wijs in het voortgezet onderwijs. Hieronder vind je het abstract.
Een merkwaardig soort pv [persoonsvorm]’ noemt Van den Toorn (1984, p.12) de gebiedende wijs, die geschreven wordt als de stam van het werkwoord (cf. Broekhuis, Corver & Vos, 2015, p. 87), zoals in (1).
(1) Bied hun een drankje aan.
Een werkwoord als bieden kent in de tegenwoordige tijd verschillende spellingen bij eenzelfde uitspraak (ik bied, jij/hij biedt) en eerder onderzoek laat zien dat dergelijke homofone werkwoorden zelfs bij geoefende spellers fouten veroorzaken (Sandra et al., 2001).
Aangezien bij de gebiedende wijs geen onderwerp zichtbaar is, verwachten wij in deze categorie meer spelfouten bij homofone werkwoorden (stam+t i.p.v. stam) dan bij andere homofone persoonsvormen, een effect dat mogelijk beïnvloed wordt door concurrentie van zinsinitiële persoonsvormen voorafgaand aan je, zoals in (2), en, wellicht in afnemende mate, de archaïsche meervoudsimperatief, zoals in (3).
(2) Bied je/biedt je broer hun een drankje aan?
(3) Komt allen tezamen.
In deze lezing vergelijken we op basis van een grootschalige data-analyse (zie Reuneker & Dunning, 2023) spelfouten bij de gebiedende wijs met die bij overige homofone persoonsvormen. We laten zien dat middelbareschoolleerlingen op elk niveau meer moeite hebben met de gebiedende wijs dan met andere persoonsvormen, hoewel havo- en vwo-leerlingen de vorm steeds beter onder de knie krijgen.
Zie het abstract inclusief referenties op https://www.reuneker.nl/files/papers/hogewoning_reuneker_grote_taaldag_2025.pdf.
Wellicht tot vrijdag bij De Grote Taaldag!
Geshopt tot je dropt. Het spellen van werkwoorden uit het Engels
In het november-decembernummer van Onze Taal schreef ik een stuk over de spelling van leenwerkwoorden uit het Engels, zoals shoppen, stressen en instaën. Wil je weten hoe je zulke woorden correct spelt en voor welke valkuilen je moet oppassen? Bestel het nummer dan op https://onzetaal.nl/tijdschrift/06-2024!
Dank aan de redactie van Onze Taal voor de samenwerking en aan Flos Vingerhoets (of het is nou Vingerhoedts?) voor de prachtige illustratie bij het stuk.
Spellingsalternatieven
Momenteel wordt er gewerkt aan de mogelijkheid om oefeningen op te nemen met meer dan een goed antwoord. Onlangs zijn namelijk spellingsalternatieven bij Engelse leenwerkwoorden opgenomen in de officiële spelling op Woordenlijst.org. Zo is in 2023 naast de vorm googel ook de vorm google opgenomen (zie 'variant "googlen"').
Googelen en googlen op Woordenlijst.org
In de huidige opzet van Gespeld wordt echter steeds uitgegaan van slechts een correcte vorm. Naar alle waarschijnlijkheid is de wijziging aan de website aan het einde van september 2024 gereed.
Letter en Geest-lezing: Die vermaledijde dt: werkwoordspelling geüpdatet
De tweede lezing in de nieuwe najaarsreeks van Letter en Geest: Neerlandistiek in Leiden wordt gegeven door dr. Alex Reuneker. De titel van zijn lezing luidt: 'Die vermaledijde dt: werkwoordspelling geüpdatet’.
Letter en Geest: Neerlandistiek in Leiden
We instaën en gamen er flink op los. Je updatet een tekst nadat je een passage deletete en na al dat werk wordt er in het weekend gepartyd. Engelse woorden hebben ons dagelijks taalgebruik flink verandert. Of is het toch veranderd? Waarom blijven, ook bij Nederlandse werkwoorden, die beruchte d's en t's toch zo'n bron van ellende? Er doen veel mythes de ronde: een normale spelfout wordt vaak hoogstens als slordigheid aangemerkt, maar een dt-fout zou al snel een gebrek aan inzicht of zelfs intelligentie verraden.
In deze Letter en Geest-lezing laat neerlandicus en taalkundige Alex Reuneker samen met zijn student-assistent Mette Rebel verschillende mogelijke oorzaken van dt-fouten de revue passeren. Is er bijvoorbeeld een relatie met opleidingsniveau? Lokt 'Wordt je broer piloot?' meer of juist minder fouten uit dan 'Word je piloot?' Maken middelbareschoolleerlingen nu echt zo veel fouten bij de gebiedende wijs ('Word lid!')? En hoe zit het nu eigenlijk met al die werkwoorden die we uit het Engels lenen? Voor wie zelf ook weleens twijfelt, frissen we de regels op een speelse manier nog even op.
Alex Reuneker is als universitair docent verbonden aan het Leiden University Centre for Linguistics en hij geeft daar colleges over argumentatie, taalkunde en statistiek. Met behulp van digitale methoden onderzoekt hij argumentatie met voorwaardelijke constructies ('als-dan-zinnen'). Hij publiceert over het Nederlands in pop- en hiphopteksten en daarnaast onderzoekt hij met behulp van de website Gespeld.nl welke factoren een rol spelen in het maken van fouten in de werkwoordspelling. Mette Rebel is masterstudent Nederlandse Taal en Cultuur aan de Universiteit Leiden en onderzocht als student-assistent werkwoordspelling bij middelbareschoolleerlingen.
Meer informatie/inschrijven op https://www.universiteitleiden.nl/agenda/2024/10/die-vermaledijde-dt-werkwoordspelling-geupdatet.
Storing e-mail-provider voorbij
Door een technische storing, die uiteindelijk niet bij de e-mail-provider bleek te liggen, werden er geen mails verstuurd. Het probleem is inmiddels opgelost. Bedankt voor het geduld.
Photo by Thanhy Nguyen on Unsplash