Gespeld nu nóg veiliger
Gespeld vindt niet alleen werkwoordspelling belangrijk, maar ook de veiligheid van jouw gegevens. Al vanaf het begin worden daarom alle wachtwoorden versleuteld, zodat niemand erbij kan komen. Als je je weleens afvraagt waarom je bij Gespeld je wachtwoord niet kunt opvragen maar moet resetten wanneer je het vergeten bent, dan is het antwoord dat het wachtwoord zelfs voor óns niet te lezen is – vervelend, maar noodzakelijk.
Vanaf vandaag is er, naast de bestaande veiligheidsmaatregelen, een beveiligde verbinding ingesteld. Je hoeft er zelf niets voor te doen, maar je kunt het wel zien. Als je naar Gespeld gaat, dan zie je in de adresbalk een groen slotje met ‘Veilig’ staan; dat garandeert dat de verbinding niet ‘afgeluisterd’ kan worden. Niet voor niets zie je dat icoontje ook bij de site van je bank en bij Google.
Goede redenen voor foute taal
Op het symposium Goede redenen voor foute taal op de Universiteit Leiden spreken vier taalkundeonderzoekers over de logica achter taalfouten. ‘Wanneer ik als docent een fout corrigeer die ik eigenlijk wel snap, voel ik me soms een verrader’, zegt Jenny Audring, universitair docent taalkunde.
Bron: http://www.mareonline.nl/archive/2017/02/23/071-527-taalfouten-zijn-oke
Schrikschoenen
Velen hebben het afgelopen week gedaan, en sommigen hebben er helaas een nat pak aan overgehouden: de schrikschoenen uit het vet en het natuurijs op. Schrikschoenen, of ook wel schaverdijnen, schovelingen of schalootsen genoemd, zijn allemaal oude benamingen voor wat wij nu schaatsen noemen.
Bron/lees meer: http://ivdnt.org/onderzoek-a-onderwijs/webrubrieken/terug-in-de-taal-archief/1380-schrikschoenen
Foutloze taal op websites
Hoe belangrijk is correct Standaardnederlands voor commerciële websites? Klikken potentiële klanten echt weg bij de eerste dt-fout die ze opmerken, of zien ze die helemaal niet staan? Met andere woorden: is een extra investering in degelijke taal wel nuttig op een mooie en gebruiksvriendelijke website? Taalliefhebber Miet Ooms deed er onderzoek naar.
Lees meer: http://taaluniebericht.org/artikel/taaltrends/belangrijk-foutloze-taal-op-websites
Over advertenties
Zoals je kunt lezen op Gespeld, verdien ik niets met de website. Dat hoeft ook niet, want ik vind het belangrijk dat iedereen de mogelijkheid heeft om met werkwoordspelling te oefenen.
Een website onderhouden kost naast tijd echter ook geld. De kosten zitten vooral in de server van de website. Daarnaast worden er duizenden e-mails verstuurd en dat kost tientallen euro’s per maand. Om de kosten te dekken, vind je vanaf nu op de meeste pagina’s een kleine advertentie. Google betaalt mij een klein bedrag voor elke advertentie. Daarmee kom ik niet uit de kosten, maar het scheelt wel wat.
Ik hoop dat je de advertenties niet storend vindt en dat je begrijpt dat ze nodig zijn om de website gratis te blijven aanbieden.
Luistertaal
Spreken is zilver, luisteren is goud. In The Bridge, de populaire Zweeds-Deense misdaadserie, overleggen de Zweedse en Deense hoofdrolspeler in hun eigen moedertaal met elkaar. Ze begrijpen elkaar perfect. Een voorbeeld van luistertaal.
Op papier ziet het er wat vreemd uit, maar in de praktijk gebeurt het wel vaker: meertalige communicatie, waarbij ieder de taal spreekt die hem of haar het beste ligt. ‘Comment ça va?’ ‘Prima! En met jou? Mooi weertje, hè.’ Dat fenomeen heeft sinds enkele jaren een naam: luistertaal. Onderzoeker Jan ten Thije (Universiteit Utrecht) wil zo het bewustzijn daarover vergroten. ‘Want als je het een naam geeft, kun je erover spreken, en dus afspraken erover maken.’
Lees meer op http://taaluniebericht.org/artikel/taaltrends/spreken-zilver-luisteren-goud.
De stam en de ik-vorm
Ah, de stam en de ik-vorm – een bron van verwarring en verhitte discussies. Zowel het begrip stam als ik-vorm (eerste persoon enkelvoud, tegenwoordige tijd) wordt in vele schoolboeken en grammatica’s wel besproken, maar niet altijd uitgelegd. Sterker nog, de begrippen worden soms zelf aan elkaar gelijkgesteld: ‘De stam is de ik-vorm.’ Dat is niet alleen onjuist, maar ook jammer, want voor een goed begrip van de werkwoordspelling is het noodzakelijk te begrijpen wat de stam wel en niet is.
We beginnen bij de onbepaalde wijs, ook wel infinitief genoemd. De onbepaalde wijs is de basisvorm van een werkwoord. ‘Onbepaald’ betekent dat nog geen rekening is gehouden met persoon (eerste, tweede, derde), getal (enkelvoud, meervoud) en (tegenwoordig of verleden) tijd. Qua uiterlijk is de vorm gelijk aan de wij-vorm in tegenwoordige tijd: werken, kaarten, rekenen et cetera. Omdat veel boeken alleen de wij-vorm noemen en niet de onbepaalde wijs of infinitief, houd ik hier de term wij-vorm aan.
De stam is de wij-vorm waar je de letters –en van afhaalt, zoals je hieronder kunt zien. Belangrijk hierbij is dat de stam een ‘geconstrueerd taalelement’ is, dat alleen bestaat als hulpmiddel bij de werkwoordspelling.
- Ik draai aan de draaimolen.
Wij-vorm: draaien.
Stam: draaien –en, dus draai. -
Ik word door Eva opgehaald met de auto.
Wij-vorm: worden.
Stam: worden –en, dus word.
Op zich helder, maar toch begint de verwarring hier eigenlijk al. De ik-vormen in zinnen (1) en (2) zijn, qua uiterlijk, namelijk identiek aan de stam; de stam van draaien is draai en de ik-vorm is ook draai. Je zou daarom kunnen denken dat het een slimme en snelle manier van spellen is om niet eerst de wij-vorm te bepalen en daar dan -en af te halen, maar gewoon gelijk naar de ik-vorm te gaan. De stam en ik-vorm zijn immers toch gelijk? Die vlieger gaat echter niet altijd op, zoals in (3) hieronder.
- Ik verhuis naar Buitenveldert.
Wij-vorm: verhuizen.
Stam: verhuizen –en, dus verhuiz.
Ja, de stam van verhuizen is echt verhuiz en niet verhuis, want je haalt -en van de wij-vorm af. De ik-vorm komt hier dus duidelijk niet overeen met de stam; het is immers ‘ik verhuis’ en niet ‘ik verhuiz’. Hoe komt dat?
Een lettergreep aan het einde van een Nederlands woord eindigt nooit op een z of een v. Als je me niet gelooft, kun je uiteraard ook in de leidraad bij de officiële spelling van het Nederlands kijken. Voor het gemak heb ik de betreffende passage hieronder gezet.
We schrijven geen v of z aan het eind van een lettergreep*. We vervangen ze door f of s. We schrijven dus niet raav (gelijkvormig met raven), maar raaf en niet prijz (gelijkvormig met prijzen), maar prijs. Uitzonderingen vinden we in uitheemse woorden als pilav en fez. (http://woordenlijst.org/leidraad/1/2)
Dit geldt ook voor werkwoorden. De stam is, zoals we hebben gezien, een hulpmiddel dat je gebruikt om te spellen, maar je schrijft ‘m nooit direct op. De stam hoeft zich dus niet aan bovenstaande regel te houden. De ik-vorm is echter wel een woord dat je schrijft en zo’n schrijfvorm moet zich aan de spellingregels houden. Nu hoef je voor het vervoegen van de ik-vorm niets aan de stam toe voegen, maar dat betekent niet dat je zomaar de stam opschrijft. Bij het vervoegen moet je namelijk een z of v aan het einde vervangen door een s of f. De stam verhuiz levert zo de vervoeging ‘ik verhuis’ op en de stam ‘word’ levert ‘ik word’ op. Je zou dus kunnen zeggen dat de ik-vorm van worden (word) wel op de stam (word) lijkt, maar er toch stiekem ook een beetje van verschilt: de stam is alleen een hulpmiddel dat je in gedachten gebruikt om te vervoegen, maar de ik-vorm is een daadwerkelijk geschreven woord. Bij verhuizen zie je het verschil duidelijk, bij worden niet, maar dat betekent niet dat er geen verschil is.
Het klinkt misschien allemaal wat ingewikkeld, dus we kijken naar nog een voorbeeld.
- Emma gelooft niet meer in de liefde, maar ik geloof er nog wel in.
Wij-vorm: geloven.
Stam: geloven –en, dus gelov.
Ik-vorm: geloof
Hier eindigt de stam op een v, dus vervang je deze bij het vervoegen door een f. Zo krijg je voor de derde persoon enkelvoud (Emma) ‘stam+t’ waarbij de v is veranderd in een f. Dat de stam en de ik-vorm niet gelijk zijn, zie je daarnaast ook aan de klinkers; de stam spreek je nooit uit, dus dat gelov er vreemd uitziet, is niet zo erg. Zodra je gaat spreken of schrijven, hoor je echter geen korte, maar een lange o en dat zie je in de vervoegingen terug: ‘Emma gelooft’ en ‘ik geloof’.
Oké, mocht je het tot hier hebben volgehouden, dan zou je je kunnen afvragen waarom we eigenlijk zo moeilijk doen. Waarom gebruiken we überhaupt het begrip stam, als we die vorm nooit echt zien? Dat heeft er onder andere mee te maken dat we bij het vormen van de verleden tijd (werkte) en voltooide tijd (gewerkt) de stam nodig hebben om te bepalen of we een d of een t aan het einde schrijven. Is de laatste letter of klank van de stam een medeklinker in het rijtje t, k, f, s, c, h, p (’t kofschip), dan schrijf je een t. Zo niet, dan schrijf je een d. Laten we dat, tot slot, nogmaals bekijken voor het werkwoord verhuizen en je ziet direct waarom je de stam écht nodig hebt.
- Ik ben naar Buitenveldert verhuisd.
Wij-vorm: verhuizen.
Stam: verhuizen –en, dus verhuiz.
De stam eindigt hier op een z en dat is geen medeklinker in ’t kofschip. Je neemt voor het voltooid deelwoord verhuisd dus de onbepaalde wijs (wij-vorm) verhuizen, je haalt daar -en vanaf en je gaat vervolgens met de overgebleven stam verhuiz vervoegen. Op basis van de z, geen medeklinker in ’t kofschip, bepaal je dat je een d aan het einde schrijft. We gaan daarna van de stam (een gedachte) naar een vervoeging (een geschreven woord), dus de z verandert in een s. Et voila: verhuisd met een s en een d. Had je hier ‘gewoon’ de ik-vorm genomen, dat had je kunnen denken ‘Ah, de ik-vorm eindigt op een s en dat is een medeklinker in ’t kofschip, dus ik schrijf verhuist met een t.’ Ook dan vergaat de wereld natuurlijk niet, maar er staat wel een flinke spelfout in je tekst.
Wees dus altijd op je hoede als je ergens leest of hoort ‘de stam is de ik-vorm’, want – ook in de huidige tijd met zogenaamde ‘alternative facts’ – het is echt niet waar.
Mocht je nog meer willen weten, dan kun je eens kijken in de Algemene Nederlandse Spraakkunst: http://ans.ruhosting.nl/e-ans/02/03/02/03/body.html.
Een raadselachtig verkeersbord
‘Brug open, motor af’, ‘Vaart minderen spaart kinderen’. Opschriften op verkeersborden om weggebruikers aan te sporen tot veilig gedrag moeten natuurlijk kort en bondig geformuleerd worden. Meestal worden die korte zinnen goed begrepen, maar uit een kleine rondvraag onder studenten en collega’s blijkt dat het (in Nederland) met één bord misgaat: dat met de tekst ‘Op slot, buit eruit!’ Hoe komt dat?
Lees meer en bron: http://taaluniebericht.org/artikel/uitgelicht/een-raadselachtig-verkeersbord
Wie hoort in welk boek?
De Taalunie sluit 2016, het Jaar van het Boek, af met een literaire prijsvraag. Hoe goed kent u de Nederlandse literatuur? Combineer de hoofdpersonen met de boeken waarin ze voorkomen.
Doe mee met de prijsvraag op http://taaluniebericht.org/artikel/prijsvraag/wie-hoort-welk-boek.
Nieuwe baas Nederlandse Taalunie
Per 1 februari komt prof. dr. Hans Bennis aan het roer te staan van de Nederlandse Taalunie. Hoe gaat deze straatvechter het vertrouwen terugbrengen in die zo bekritiseerde organisatie?
“Eigenlijk is de Taalunie een feestje. De ministeries stellen twaalf miljoen beschikbaar voor de Nederlandse taal en ze zeggen: ‘Meneer Bennis, kom met leuke plannen.'” Hans Bennis (65), vanaf 1 februari de nieuwe algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie, mag voorstellen doen om met twaalf miljoen euro per jaar de Nederlandse taal te bevorderen, op allerlei terreinen: in het onderwijs, in de wetenschap, in het dagelijks leven. “Natuurlijk zou het mooi zijn als we 120 miljoen te besteden hadden. Maar het budget is nu eenmaal beperkt. Dat kan wel weer beter worden onder invloed van de conjunctuur of politieke verschuivingen.”
Lees het hele interview op https://onzetaal.nl/tijdschrift/digitale-onze-taal/editie/januari-2017/1701-interview-met-hans-bennis
Bron: https://onzetaal.nl/tijdschrift/digitale-onze-taal/editie/januari-2017/